Hoe constructief worden met de commons en verslaving

“Het rookverbod en de vage middernacht-grens” stelde de vraag waarom we het toelaten dat onze commons vernield worden en “verslaafd aan commons” verwees naar –verslaving- als mogelijke verklaring waarom we niet constructief omgaan met de commons. Deze blogpost zal kijken naar wat de oorzaken zijn van verslaving en hoe constructief te worden met destructief gedrag.

Wat veroorzaakt verslaving?

Russell Brand, acteur, komediant en voormalig heroïne verslaafde getuigde in een parlementaire commissie dat verslaving een ziekte is. Deze ziekte wordt veroorzaakt door psychologische problemen en spirituele tekortkomingen die het resultaat zijn van moeilijke omstandigheden waar iemand in terecht kwam. Verdovende middelen kunnen dan een ‘voordehand liggende’ oplossing zijn om deze omstandigheden niet onder ogen te moeten zien.

Zen master Thich Nhat Hanh vertelt in dit artikel dat het gebrek aan betekenis en verbinding in mensenlevens de bron is voor onze verslaving aan consumeren. Mens en planeet vormen één groot geheel, maar we ervaren het vaak als gescheiden en bouwen vaak geen harmonische relaties met onze medemens.  We zien de planeet en onze omgeving enkel als wat het kan doen voor ons . En zo vinden we ons doel om voor elkaar te zorgen niet.

“We all suffer and the way to overcome that pain is to directly confront it, rather than seeking to hide or bypass it through our obsession with shopping, entertainment, work or the beautification of our bodies. The craving for fame, wealth, power and sex serves to create only the illusion of happiness and ends up exacerbating feelings of disconnection and emptiness.”

Simon Sinek, antropoloog en bekend voor zijn TEDx talk, maakte een andere fantastische presentatie waar hij uitlegt hoe ons gedrag gestuurd wordt door chemische stoffen in on onze lichamen. Endorfine en dopamine zijn de egoïstische stoffen. Endorfine maskeert fysieke pijn, dopamine helpt ons dingen voor elkaar te krijgen. Dopamine helpt ons te focussen op onze doelen, maar het is zeer verslavend. Wanneer we ons ermee ‘voeden’ willen we enkel meer en meer, ten koste van alles. Dopamine is zinvol in een comfortabel en gebalanceerd systeem, maar zeer gevaarlijk als het uit balans is.

Egoïstische chemicaliën

In deze presentatie legt hij ook uit hoe serotonine en oxytocine de sociale chemische stoffen zijn. Serotonine is de stof voor leiderschap, het helpt risico te nemen om anderen te beschermen, maar het kan bedot worden door ego. De stof voor liefde, vertrouwen en vriendschap is oxytocine en zorgt voor het gevoel van veiligheid. Oxytocine verkrijg je door aardige dingen te doen voor anderen. Je krijgt het door tijd en energie op te offeren en dus niet wanneer je net voldoende doet, zoals email versturen naar elkaar. Het is zeer moeilijk om verslaafd te raken wanneer je veel oxytocine in het lichaam hebt. Cortisol, de chemische stof die geproduceerd wordt tijdens stress, blokkeert oxytocine.

Kort samengevat, de egoïstische chemicaliën helpen ons te presteren, maar kunnen gemakkelijk uit de hand lopen. De sociale chemicaliën brengen ons in staat om voor elkaar te zorgen, maar ze zijn moeilijker om op te bouwen.  En als we te lang onder stres staan worden we vatbaar voor verslavingen.

Constructief met  destructief gedrag

Zoals Russel Brand zei zullen wetten rond verdovende middelen en het criminaliseren van verslaafden enkel symbolisch zijn en hun doel niet treffen. De groene beweging focust vaak op het beperken van consumptie en stigmatiseert consumenten. Maar overconsumptie, verdovende middelen en zelfs het ‘te druk hebben’ kunnen maskeermiddelen zijn voor diep  lijden. En als de groene beweging geen medelijden vertoont zullen hun acties enkel symbolisch zijn.

“We should recognise we all suffer and the way to overcome that pain is to directly confront it.”

Om onszelf met onze pijn te confronteren en ons gedrag te veranderen moeten we diep graven. Focussen we op  het veranderen van individueel gedrag of kijken we naar het veranderen van maatschappelijke waarden? ‘Nudge’, een strategie die vaak gebruikt wordt door design-denkers en beleidsmakers, probeert problemen op te lossen door gedragspatronen te volgen en bij te sturen naar het meest gewenste gedrag.  De voornaamste focus hierbij zijn cognitieve aspecten van gedragsverandering. De ‘Nudge’ houdt geen rekening met invloeden van de sociale en culturele context.

Als sociologen individueel gedrag clusteren verkrijgen ze sociale praktijk. Individueel gedrag is dan enkel een oppervlakkig fenomeen van culturele waarden. Vaak  worden deze waarden beïnvloed door marketing. Neem bijvoorbeeld het nemen van een douche. Dit gaat nu minder om de activiteit van het verwijderen van vuil en meer om plezier van opfrissen. Marketing rond gesofistikeerde douches en verfrissende douche gels cultiveren deze nieuwe betekenis. Als de bedrijfswereld de richting van onze welvaart wil veranderen, dan moeten we toelaten af te vragen wat voor activiteiten, waarden en gevoelens we in ons werk verwerken?

Drukte verheerlijken

We zouden kunnen zeggen dat we op individueel niveau een balans moeten vinden tussen de egoïstische en sociale chemische stoffen. Als we de egoïstische stoffen laten domineren worden we destructieve verslaafden, als we de sociale stoffen laten domineren krijgen we weinig voor elkaar. Het verheerlijken van het druk hebben helpt ons niet vooruitgang te boeken.  Op een sociaal niveau zullen we een balans moeten vinden tussen intrinsieke en extrinsieke waarden. Intrinsieke waarden geven ons ethische bezorgdheid, extrinsieke waarden hechten belang aan succes en status. Het is een moeilijke balans waar integriteit en zelfwaardigheid kunnen botsen.

Tot slot kan herstel door geheelonthouding ook helpen om constructief te worden met destructief gedrag. China start te beseffen dat het niet de rookzone van onze planeet wil zijn. Recent zijn 1 026 schoorstenen en 734 boilers in Handan vernietigd om de consumptie van kolen en de bijhorende vervuiling tegen te gaan. Na de recente onthullingen van slavenarbeid in the Thaise scampi-industrie hebben supermarkten de “bloed scampies” onmiddellijk uit de rekken gehaald. De dood van het oude ongezonde patroon maakt ruimte voor het nieuwe, gezonde.

Een Engelse versie van dit artikel van Merel Claes lees je hier.